«ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΓΗΣ»

 

 1 η ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ, ΤΟΝ ΝΕΟ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΠΟΡΟΥΣ ΝΤΟΠΙΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ & ΤΙΣ ΕΓΚΡΙΣΕΙΣ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΔΑΦΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ Νο 1 Αθήνα Απρίλιος 2014 2 Σύνταξη: Ευάγγελος Αβδελάς Γεωπόνος (ΓΠΑ) Μέλος της Επιστημονικής Πρωτοβουλίας: «ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΓΗΣ» & Υπεύθυνος της Ομάδας Βιοποικιλότητας των «ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» Δρ Σταμάτης Σεκλιζιώτης Γεωπόνος (ΑΠΘ) – Αρχιτέκτων Τοπίου (PhD) Μέλος της Επιστημονικής Πρωτοβουλίας: «ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΓΗΣ» Πρόεδρος και Μέλος της Ομάδας Βιοποικιλότητας των «ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» Μέρος 1ο Θέμα: Η από τις 6/5/2013 Πρόταση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του Νέου “συνοπτικού και συγκεντρωτικού” Κανονισμού που αφορά τον έλεγχο της παραγωγής και κυκλοφορίας των σπόρων και γενικότερα του αναπαραγωγικού υλικού των φυτών [REGULATION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL on the production and making available on the market of plant reproductive material (plant reproductive material law – Code: Brussels, 6.5.2013 COM (2013) 262 final 2013/0137 – COD, pp147] Προς: Τα Αξιότιμα Μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα Μέλη των Ευρωπαϊκού και Ελληνικού Κοινοβουλίου

και προς κάθε αρμόδιο Κυβερνητικό και μη Κυβερνητικό Οργανισμό 3 Αγαπητοί Κυρίες και Κύριοι Επιτρέψτε μας να συστηθούμε. Οι «ΓΕΩΠΟΝΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» είμαστε μία μη κερδοσκοπική, μη κυβερνητική οργάνωση με έδρα την Αθήνα. Τα μέλη μας είναι γνωστοί επιστήμονες, ερευνητές και έμπειροι επαγγελματίες στον ελληνικό χώρο και στο εξωτερικό. Προέρχονται από τους κλάδους της Γεωπονίας, Δασοπονίας, Αγροτικής Οικονομίας, Προστασία Περιβάλλοντος, των επιστημών της Βιοτεχνολογίας και προστασίας της Βιοποικιλότητας, της Τεχνολογίας Τροφίμων και Διατροφής και συγγενών γνωστικών αντικειμένων και δραστηριοτήτων. Σας διαβιβάζουμε την παρούσα επιστολή ζητώντας να ασκήσετε τις απαιτούμενες πιέσεις από την πλευρά σας για την αποφυγή των επιπτώσεων που αναμένονται να προκληθούν από την ψήφιση και εφαρμογή του παραπάνω Κανονισμού, με τον οποίο θα «ρυθμίζονται» θέματα σχετικά με την εμπορία και διακίνηση των σπόρων σποράς όταν κατά γενική ομολογία της επιστημονικής κοινότητας και όχι μόνο, η εφαρμογή του Κανονισμού αυτού αναμένεται να επηρεάσει την βιοποικιλότητα, τις κατά τόπους αγροτικές οικονομίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και συνεπώς την συνοχή των τοπικών αγροτικών κοινωνιών περιλαμβανομένης της χώρας μας. Κρίνουμε ότι για μερικά Κράτη Μέλη της ΕΕ οι επιπτώσεις θα είναι πολύ χειρότερες συγκριτικά με άλλα. Ιδιαίτερα για την Ελλάδα, λόγω της διεθνώς αναγνωρισμένης σπάνιας γεωργικής, φυτικής και ζωικής βιοποικιλότητας ειδών και οικοσυστημάτων που παρουσιάζεται στο σύνολο της επικράτειας, οι επιπτώσεις μιας τέτοιας νομοθεσίας θα είναι καταλυτικές και πολλαπλά επιζήμιες σε σχέση με εκείνες που θα υποστούν οι υπόλοιπες 29 χώρες Μέλη της ΕΕ. Το επίσημο προφίλ της Ελληνικής Βιοποικιλότητας σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της Καρθαγένης Ως αποτέλεσμα του σύνθετου γεωμορφολογικά ανάγλυφου και των μέχρι πρόσφατα σχετικά ήπιων ανθρώπινων δραστηριοτήτων, η Ελλάδα συνεχίζει να κατέχει τεράστια και πλούσια βιολογική ποικιλότητα σε επίπεδο ειδών και οικοσυστημάτων. Υπάρχουν 25 διαφορετικοί τύποι οικοτόπων στη χώρα οι σπουδαιότεροι των οποίων είναι οι μακίες, τα φρύγανα, οι υγροβιότοποι και τα δασικά της οικοσυστήματα. Με την μακρύτερη ακτογραμμή στη Μεσόγειο, τα θαλάσσια και παράκτια οικοσυστήματα επίσης αποτελούν σημαντικούς φυσικούς πόρους για την Ελλάδα αλλά και για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ήπειρο. Παρά το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής βιοποικιλότητας σε επίπεδο ειδών και βιοαποθέματος παραμένει απροσδιόριστο, δημοσιευμένα στοιχεία δείχνουν καθαρά ότι το επίπεδο αυτό ήδη είναι εξαιρετικά υψηλό όσο αφορά την άγρια χλωρίδα και πανίδα και τους γενετικούς πόρους που σχετίζονται με την γεωργία και τα προϊόντα διατροφής. Ενώ 15.000 είδη 4 πανίδας έχουν ήδη καταγραφεί στον ελληνικό χώρο, εκτιμάται ότι συνολικά υπάρχουν περί τα 50.000 είδη από τα οποία το 25% είναι ενδημικά. Παρομοίως, υπάρχουν περί τα 5.500 είδη χλωρίδας (κατ’ άλλους 5.800) από τα οποία πάνω από 1.000 είναι ενδημικά. Από την Νομοθεσία προστατεύονται 700 ζώα και 900 είδη φυτών, αλλά μόνο για ένα μικρό μέρος από αυτά υπάρχουν μέτρα διαχείρισης σε εφαρμογή. Λόγω του μεγάλου βαθμού ενδημισμού και επειδή αποτελεί ένα από τα τελευταία καταφύγια απειλούμενων και σπάνιων ειδών σε Ευρωπαϊκή κλίμακα, η Ελλάδα παραμένει σημαντική περιοχή στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο για την χλωρίδα και την πανίδα. Από την πλευρά μας, αναρωτιόμαστε εάν ο εν λόγω Κανονισμός και οι σκοποί του, συνάδουν με τις κατά καιρούς δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για πλήρη εφαρμογή του πρωτοκόλλου της Καρθαγένης για την βιοποικιλότητα και τη βιοασφάλεια καθώς και από την χώρα μας από την έναρξη ισχύος του πρωτοκόλλου στις 17/08/2004 . Βασικές έννοιες και ορισμοί Πριν μπούμε στο κυρίως θέμα και για να γίνουμε πιο κατανοητοί απευθυνόμενοι και σε λιγότερο ειδικούς κρίνουμε σκόπιμο να σας γνωρίσουμε τι σημαίνουν: α) Γεωργική Βιοποικιλότητα β) Nτόπιες ή τοπικές ποικιλίες γ) Υβρίδια α) Η Γεωργική ποικιλότητα περιλαμβάνει τις παραδοσιακές ποικιλίες, τα άγρια και ημιάγρια είδη που είναι συγγενικά ή πρόγονοι των καλλιεργούμενων ειδών π.χ. άγριο βλίτο, άγρια μελιτζάνα, κλπ. β) ντόπιες ή τοπικές ποικιλίες είναι η πρώτη ύλη που αναπτύχθηκε η γεωργία, μια διαδρομή στους αιώνες όπου δημιουργήθηκαν οι πρώτες ποικιλίες από τους αγρότες και αργότερα από την επιστήμη. Ο Κανονισμός τις αναφέρει ως αβελτίωτες ποικιλίες και όχι ως ντόπιες. Έχουν χρειαστεί αιώνες για να προσαρμοστούν γενετικά στις ιδιαίτερες συνθήκες όπως έλλειψη νερού, ανέμους, φτωχά εδάφη, παθογόνα, κλπ. Αναπτύσσονται έχοντας καλή απόδοση χωρίς πολλές φορές να χρειάζονται χημικά και φυτοφάρμακα. γ) Υβρίδια, είναι επιλεγμένες διασταυρώσεις μεταξύ διαφορετικών ποικιλιών του ιδίου είδους για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όπως σχήμα, χρώμα, αντοχή, στις μεταφορές και στο ράφι αλλά υστερούν σε γεύση, άρωμα, οργανοληπτικά στοιχεία σε σχέση με τις ντόπιες ποικιλίες, κλπ. Μέχρι το 1950, η καλυτέρευση των ποικιλιών ήταν δουλειά των αγροτών, των κρατικών ερευνητικών κέντρων και των πανεπιστημίων. Όταν όμως οι πολυεθνικές οι οποίες ασχολούνται με την παραγωγή λιπασμάτων και γεωργικών φαρμάκων μυρίστηκαν χρήματα τότε επιδόθηκαν συστηματικά στην παραγωγή νέων ποικιλιών με την μέθοδο του υβριδισμού και έκτοτε 5 προέκυψαν πνευματικά δικαιώματα, πατέντες, μοριακή σήμανση, σπόροι εξολοθρευτές, κλπ. Ποια όμως είναι η κατάσταση της Ελληνικής Γεωργικής Βιοποικιλότητας σήμερα ; Η κατάσταση της Ελληνικής Γεωργικής Βιοποικιλότητας Όσο αφορά την γεωργική βιοποικιλότητα της Ελλάδας και σύμφωνα με τον Ν. Σταυρόπουλο (Πρώην Διευθυντή της Ελληνικής Τράπεζας Γενετικού υλικού στη Θεσσαλονίκη) «μόνο το 2-3% των ποικιλιών των καλλιεργειών που χρησιμοποιούνταν το 1950 καλλιεργούνται σήμερα» (για περισσότερες πληροφορίες βλ. επίσης: «Αξιολόγηση της Ελληνικής Γονιδιακής Τράπεζας», έκθεση του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας και τη στήριξη του Ιδρύματος Λάτση) Σήμερα επικρατούν τα υβρίδια των πολυεθνικών εταιριών με μια υπερπροστατευτική νομοθεσία που αποτελείται από 14 διαφορετικές οδηγίες όπου γίνεται διαβούλευση για να αντικατασταθούν τουλάχιστον οι 12. Η νομοθεσία αναφέρει ότι για να κυκλοφορήσει μια εταιρία μια καινούργια ποικιλία ή μια τοπική για σπορά, πρέπει να εγγραφεί στους καταλόγους ή να πάρει άδεια κυκλοφορίας. Ειδικά για τις ντόπιες ποικιλίες είναι «αδιανόητο», λες και είναι κάτι κακό το οποίο βλάπτει το έδαφος και το νερό και γενικά το περιβάλλον ή πρόκειται για κάποιο χημικό. Για να δοθεί άδεια κυκλοφορίας σε μια ποικιλία πρέπει αυτή να πληροί τους τρεις όρους: 1. Να έχει διακριτότητα. Αναφέρεται σε όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του φυτού, φύλλα, άνθη, στελέχη καρπού, κλπ τα οποία πρέπει να είναι ίδια. 2. Ομοιομορφία παντού στους καρπούς, το σχήμα, το χρώμα κλπ. 3. Σταθερότητα. Να διατηρεί όλα τα χαρακτηριστικά μετά από διαδοχικούς κύκλους αναπαραγωγής Αυτοί οι όροι απαντώνται μόνο στα υβρίδια της γνωστής ως σειρά F1. Ποτέ μια τοπική ποικιλία δεν είναι ίδια στη διάρκεια του χρόνου. Συνεχώς μεταβάλλεται ανάλογα με το περιβάλλον και γι’ αυτό επιβιώνει. Άρα βάσει των παραπάνω και εάν εφαρμοστεί ο νέος Κανονισμός αποκλείεται να πάρουν άδεια οι τοπικές ποικιλίες. Βέβαια για να εγγραφεί μια ποικιλία στους καταλόγους, που για τους απλούς γεωργούς είναι μια τεράστια γραφειοκρατική διαδικασία, χρειάζονται και χρήματα που δεν υπάρχουν και δεν είναι εφάπαξ, αλλά θα πληρώνονται κάθε χρόνο σαν τα τέλη κυκλοφορίας των αυτοκινήτων. Επί πλέον οι τεράστιες εταιρίες παραγωγής προστατεύουν τα συμφέροντά τους με δύο τρόπους: 1. Με τα πνευματικά δικαιώματα: ζητούν εξουσιοδότηση του βελτιωτή για την παραγωγή, τον πολλαπλασιασμό, την αποθήκευση, την 6 πώληση και γενικά την εμπορία του σπόρου. Ο βελτιωτής όμως δεν πληρώνει πουθενά για την χρησιμοποίηση μιας τοπικής ποικιλίας. 2. Με τις πατέντες που αποδίδονται σε νέες εφευρέσεις και ισχύουν για 20 χρόνια και τελευταία με την μοριακή σήμανση. Άρα στην πράξη, κάθε γεωργός πρέπει να αγοράζει σπόρο από τις πολυεθνικές, χωρίς να έχει δικαίωμα να κρατήσει τον δικό του σπόρο. Εάν παράνομα κρατήσει σπόρο και τον σπείρει τότε η σοδιά δεν είναι καλή λόγω γενετικού εκφυλισμού. Επειδή δε οι πολυεθνικές υποστηρίζουν ότι θα λύσουν το πρόβλημα της πείνας, τους λέμε ότι ο σκοπός τους είναι η μονοπώληση του σπόρου και της διατροφής και κατά συνέπεια το κέρδος. Άλλωστε αυτό φαίνεται με το ότι έχουν δημιουργήσει σπόρους που τους ονομάζουν εξολοθρευτές, στους οποίους δεν έχει δοθεί ακόμη άδεια κυκλοφορίας. Είναι σπόροι που για να βλαστήσουν, να ριζώσουν, να ανθίσουν ή να καρποδέσουν με μεγάλες αποδόσεις, πρέπει να ψεκάζονται με σκευάσματα των δημιουργών εταιριών τους. Αν και δεν συζητάμε για τα γενετικά τροποποιημένα στην παρούσα φάση έχουν κυκλοφορήσει όμως δεκάδες ποικιλίες γενετικά τροποποιημένων σπόρων με ενσωματωμένα εντομοκτόνα που σκοτώνουν τα έντομα που προσβάλουν τις καλλιέργειες, ή είναι ανθεκτικές στα ζιζανιοκτόνα. Μπορεί κάποιος να μας πει με βεβαιότητα ποια θα είναι η τύχη των γεωργικών φάρμακων που μπαίνουν στον ανθρώπινο οργανισμό ή των ζώων και των πτηνών μετά από πάροδο 10-15 χρόνια ; Δεν είμαστε αντίθετοι με τους συμβατικούς σπόρους των πολυεθνικών, όμως ζητάμε διαφάνεια για τους τρόπους βελτίωσης και έλεγχου της ασφάλειας των σπόρων των ποικιλιών, καθώς επίσης να μην δημιουργούνται εμπόδια στο να έχουμε κι’ εμείς τους δικούς μας σπόρους, εννοούμε τους σπόρους των ντόπιων ποικιλιών. Σ’ αυτή την κατεύθυνση αναμένουμε και από την Πολιτεία (ΥΠΑΑΤ και ΥΠΕΚΑ) να παίρνει καθαρές θέσεις, να μην υποχωρεί σε πιέσεις πολυεθνικών και διπλωματικών αποστολών που στηρίζουν τις πολυεθνικές παραγωγής και εμπορίας σπόρων και την καλούμε να δημοσιοποιεί τις θέσεις της πριν από κάθε ψηφοφορία και συζήτηση στα Ευρωπαϊκά όργανα (Τεχνικές Επιτροπές, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Επιτροπή και Συμβούλια Υπουργών). Στην προκειμένη περίπτωση του Κανονισμού που προτείνεται, οι θέσεις της Ελληνικής Κυβέρνησης δεν έχει γίνει καθαρά γνωστή, οι συναρμόδιες Υπηρεσίες του ΥΠΑΑΤ και του ΥΠΕΚΑ δεν κάνουν γνωστές τις προθέσεις τους, δίδουν την εντύπωση ότι υποβαθμίζουν το θέμα, ενώ δρουν «εμπιστευτικά» χωρίς να υπάρχει λόγος. Όλα αυτά την ίδια μάλιστα ώρα που είναι ευρέως γνωστό ότι συνομιλούν με Εταιρίες και Συνδέσμους εμπορίας σπόρων, δεχόμενοι παράλληλα εισηγήσεις και πιέσεις από τις διπλωματικές αποστολές στη χώρα, αλλά και από την ίδια την ΕΕ η οποία φαίνεται να επιθυμεί (και να απαιτεί) να τηρηθούν οι βασικοί στόχοι του 7 Κανονισμού όσο το δυνατόν περισσότερο αναλλοίωτοι, στην αρχική τους μορφή. Κάποιες φήμες, ήδη ομιλούν για έκδοση αδειών καλλιέργειας ντόπιων ποικιλιών με χρήση σπόρων που θα συλλέγονται μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές παραγωγής προϊόντων ΠΟΠ (π.χ. φασόλια Πρεσπών) με σκοπό να καλλιεργούνται μόνον εντός των ορίων της περιοχής ΠΟΠ. Αυτό το σκεπτικό δεν έχει αξία στην πράξη, απλούστατα γιατί η πράξη έχει αποδείξει ότι ντόπιες ποικιλίες που καλλιεργούνται εκτός της παραδοσιακής γεωγραφικής περιοχής, έχουν δώσει πολύ καλά αποτελέσματα και σε άλλες περιοχές που καλλιεργούνται χωρίς υποχρεωτικά να χαρακτηρίζονται προϊόντα ΠΟΠ (π.χ. η ελιά Καλαμών καλλιεργείται σε περισσότερες από μία περιοχές της χώρας, ακόμη και στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ…). Εμείς λέμε ότι το σταφύλι Ασύρτικο της Σαντορίνης που καλλιεργείται εδώ και αιώνες και είναι προϊόν ΠΟΠ, έχει καλλιεργηθεί και σε άλλες περιοχές της χώρας μας και έχει δώσει ένα υψηλής ποιότητας κρασί που δεν είναι ΠΟΠ, αλλά γίνεται εξαιρετικό σε άλλες εδαφοκλιματικές συνθήκες. Τα φασόλια Πρεσπών επίσης καλλιεργούνται και σε άλλες περιοχές της χώρας χωρίς να είναι ΠΟΠ, αλλά είναι πεντανόστιμα. Ποια είναι η σημερινή Κατάσταση στην Αγορά Επί πλέον θα θέλαμε να σας γνωρίσουμε ότι σήμερα η κατάσταση στην αγορά των σπόρων έχει ως εξής: Τρεις εταιρίες ελέγχουν το 53% των σπόρων που πωλούνται παγκοσμίως, ενώ 10 εταιρίες στο σύνολό τους κατέχουν ένα μερίδιο 75% - 80% περίπου της παγκόσμιας αγοράς σπόρων. Το μερίδιο των ντόπιων ποικιλιών βάσει της υπάρχουσας νομοθεσίας είναι να μην υπερβαίνει το 0,5% της συνολικής κυκλοφορίας της συγκεκριμένης ποικιλίας, το οποίο επίσης να μην υπερβαίνει το 10% του είδους. Το υπόλοιπο 90% να είναι οι σπόροι των εταιριών στους οποίους δεν μπαίνει κανείς ποσοτικός περιορισμός. Όλες οι παραπάνω εταιρίες ασκούν μεγάλη επιρροή στις εθνικές αντιπροσωπείες και στις διεθνείς συνθήκες όπως είναι η διεθνής ένωση για την προστασία των νέων ποικιλιών φυτών (UPOV), η συνθήκη για τη βιοποικιλότητα (CBD) και η Διεθνής συνθήκη για τους φυτικούς γενετικούς πόρους (ITGR-FA). Επίσης στις Βρυξέλλες δρουν η Ευρωπαϊκή Ένωση Σπόρων (ESA) και η Europa-BIO. Σας κάνουμε επίσης γνωστό ότι η παγκόσμια ομοσπονδία σπόρων γνωστή ως ISF που εκπροσωπεί την βιομηχανία των σπόρων, μέλη της οποίας είναι οι εθνικές ενώσεις και σύνδεσμοι εταιριών μαζί και η χώρα μας, έκαναν εκτιμήσεις σε 18 χώρες και βρήκαν ότι οι σπόροι που φυλάσσονται από τους γεωργούς αντιπροσωπεύουν περίπου μια «μέση απώλεια αγοράς» το μέγεθος της οποίας ανέρχεται σε σπορές 10 δισεκατομμυρίων στρεμμάτων. Δηλαδή υπάρχει ακόμη πολύ λίπος στην αγορά και το θέλουν όλο δικό τους. 8 Τα εμπόδια και οι αντιδράσεις που προκάλεσε ο νέος Κανονισμός Διαβάζοντας προσεκτικά τις 160 σελίδες προτάσεων και τις προτεινόμενες βελτιώσεις του εν’ λόγω Κανονισμού, καταλήξαμε ότι καλύπτονται από ένα φιλοπεριβαλλοντικό περίβλημα χωρίς ουσιαστικά να λύνει το πρόβλημα. Ξεκινά με την παραδοχή ότι όλα τα καλλιεργήσιμα φυτά, λαχανικά, οπωροφόρα και λοιπά δενδρώδη ή θαμνώδη πρέπει επίσημα να είναι καταχωρημένα στον κατάλογο ποικιλιών της ΕΕ πριν επιτραπεί να αναπαραχθούν ή να διανεμηθούν. Αυτό από μόνο του εισάγει ένα απαγορευτικό κόστος σε χρήμα και χρόνο για να μην μπορεί να συνεχίσει να ασχολείται η μικρή γεωργική επιχείρηση και μια ανασταλτική γραφειοκρατία που δημιουργείται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία ποικιλιών φυτού (EU, European Plant Variety Agency). Βέβαια στο στάδιο της διαβούλευσης και στην αρχική της μορφή, η πρόταση του Κανονισμού δεν προέβλεπε (εσκεμμένα ή από παράλειψη) για τις οικιακές καλλιέργειες του ερασιτέχνη καλλιεργητή και την ελεύθερη ανταλλαγή σπόρων και σπορόφυτων. Καθιστούσε παράνομες όλες τις παραπάνω δραστηριότητες και το αναπαραγωγικό υλικό αν δεν ήταν εγκεκριμένο και ηλεγμένο από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία ποικιλιών φυτού (EU, European Variety Agency) η οποία είναι η μόνη αρμόδια να συντάσσει τον κατάλογο των εγκεκριμένων ποικιλιών φυτών. Επιπλέον θα έπρεπε όσοι επιθυμούν να καλλιεργούν ερασιτεχνικά, να καταβάλουν έναν ετήσιο φόρο στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ποικιλιών των Φυτών (EU Plant Variety Agency) ώστε να τους συμπεριλαμβάνει στον κατάλογο. Αν δεν το έκαναν δε θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν. Απαγόρευε την οικιακή καλλιέργεια. Ο κήπος, το προκήπιο, το χωραφάκι, ακόμη και το μαρούλι στη γλάστρα θα ήταν παράνομα! Εν ολίγοις από άγνοια, αδιαφορία, βιασύνη, δόλο και πιθανώς από συνδυασμό όλων αυτών δεν υπήρξε καμία πρόβλεψη για όσους επιθυμούν να καλλιεργήσουν τα δικά τους τρόφιμα. Η γραφειοκρατία, η πολυπλοκότητα αλλά και το κόστος που εισάγεται από τις διαδικασίες που προτείνει ο νέος Κανονισμός, καταστρέφουν χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις (υπάρχουν περίπου 7.000 στην Ευρώπη), που ασχολούνται με την παραγωγή και εμπορία σπόρων και πολλαπλασιαστικού υλικού. Το γενικό σκεπτικό του προτεινόμενου Κανονισμού, αλλά και οι ειδικές κατευθύνσεις του δείχνουν μία τάση (και κατά σημεία υποκρύπτεται) η οποία ευνοεί την παγκόσμια βιομηχανία παραγωγής σπόρων η οποία έχει ανάγκη από ένα τέτοιο νομοθετικό πλαίσιο που θα συμβαδίζει με τις γενετικές πατέντες και πατέντες φυτών που ή ίδια παράγει ή κατέχει τα δικαιώματα, ώστε να μπορεί να καταχωρεί τις δικές της ποικιλίες με ασφάλεια και σιγουριά, πριν τις πουλήσει κατά μεγάλες ποσότητες σε επαγγελματίες αγρότες, οι οποίοι σε αντίθετη περίπτωση θα μπορούσαν 9 να παράγουν το δικό τους σπόρο ώστε να τον χρησιμοποιήσουν οι ίδιοι ξανά ή να τον πωλούν σε άλλους παραγωγούς. Η συνέχεια μετά τις αντιδράσεις Στο αρχικό κείμενο του Κανονισμού και μετά τις έντονες αντιδράσεις που δημιούργησε, προστέθηκαν κάποιες εξαιρέσεις υπό όρους, όπως: 1. Οι ερασιτέχνες καλλιεργητές θα επιτρέπεται να διατηρούν και να ανταλλάσσουν μη καταχωρημένους σπόρους στον Κατάλογο της ΕΕ χωρίς να θεωρείται παραβίαση του νόμου. 2. Οι μικρές επιχειρήσεις (που απασχολούν μέχρι 10 άτομα) θα μπορούν να καλλιεργούν φυτά για σπόρο και να εμπορεύονται τους μη καταχωρημένους σπόρους χωρίς να θεωρείται παραβίαση του νόμου. 3. Οι τράπεζες γενετικού υλικού (σπόρων) μπορούν να παράγουν μη καταχωρημένους σπόρους και αυτό να μη θεωρείται παραβίαση του νόμου, αλλά δεν θα μπορούν να τους δώσουν στο κοινό. 4. Μπορεί να υπάρξουν απλούστεροι κανόνες (χωρίς να ορίζεται ο τρόπος) για τους μεγάλους παραγωγούς σπόρων με βιολογική καλλιέργεια σε κάποια μελλοντική διαβούλευση (χωρίς να αναφέρεται το πότε). Ακόμη όμως και για αυτές τις εξαιρέσεις, ο τρόπος που είναι γραμμένος ο Κανονισμός προβλέπει ότι μπορούν να απαλειφθούν, να τροποποιηθούν ή και να μειωθούν αριθμητικά σε οποιαδήποτε περίσταση στο μέλλον, χωρίς μάλιστα να είναι απαραίτητη η ψήφος από το Ευρωπαϊκή Κοινοβούλιο (!!!) Ήδη βάσει νεότερων πληροφοριών της 26ης Νοέμβρη 2013, και μετά από εισηγήσεις των Γενικών Διευθύνσεων Γεωργίας και Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες, προτείνεται η απαλοιφή κάποιων εκ των παραπάνω εξαιρέσεων από την πρόταση του Κανονισμού. Για παράδειγμα, προτείνουν να αλλάξει η φράση «μικρές επιχειρήσεις» και να αντικατασταθεί από μία πιο περιορισμένου μεγέθους «εξαίρεση», με τη φράση: «πολύ μικρής κλίμακας τοπικοί παραγωγοί ποικιλιών δευτερευούσης σημασίας»…!!!!!, γεγονός που θα περιλαμβάνει ακόμη περισσότερους μικροπαραγωγούς, διατηρητές και διακινητές σπόρων ντόπιων & παραδοσιακών ποικιλιών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ, ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ, ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ Με σκοπό να ικανοποιηθεί η σκοπιμότητα του Κανονισμού αυτού που χαρακτηρίζεται πλέον, «εμμέσως πλην σαφώς», από την προσπάθεια να προστατεύσει και να ενισχύσει τις μεγάλες εταιρείες παραγωγής σπόρων και αναπαραγωγικού φυτικού υλικού, προκαλούνται οι παρακάτω δυσάρεστες επιπτώσεις: 10 Καταστρέφονται περίπου 7.000 μικρές Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις παραγωγής και εμπορίας σπόρων και αναπαραγωγικού υλικού με δευτερογενείς επιπτώσεις, την απώλεια εργασίας για χιλιάδες εργαζόμενους και τον αφανισμό πολλών ποικιλιών καλλιεργειών με ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά και προσαρμοστικότητες στις κατά τόπους ειδικές βιοκλιματικές συνθήκες. Καθίσταται παράνομη η για αιώνες «ελεύθερη» ερασιτεχνική καλλιέργεια σε όλη την Ευρώπη, χωρίς καν να χρειαστεί η απόφαση να ψηφιστεί από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, αγνοώντας το θεμελιώδες γεγονός ότι οι ερασιτέχνες Ευρωπαίοι καλλιεργητές είναι οι καταλληλότεροι προστάτες φύλακες των ντόπιων ποικιλιών και της γεωργικής βιοποικιλότητας στις περιοχές τους. Εκχωρείται το αποκλειστικό δικαίωμα παραγωγής και εμπορίας σπόρων μόνο στις μεγάλες επιχειρήσεις που έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στο κόστος, σε χρόνο και σε χρήμα, της γραφειοκρατίας και των απαιτητικών διαδικασιών τυποποίησης και καταγραφής που απαιτεί ο Κανονισμός. Μόνον και μόνο η εξαίρεση κάποιων μικρών επιχειρήσεων σποροπαραγωγής από τον κανονισμό, προδίδει προθέσεις «για απόλυτο έλεγχο του κλάδου σποροπαραγωγής» από τις μεγάλες εταιρίες οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του κανονισμού. Οι εταιρίες αυτές και κυρίως οι επιχειρήσεις βιοτεχνολογίας και σποροπαραγωγής μετά από σειρά συγχωνεύσεων και κοινοπραξιών τα τελευταία χρόνια, είναι πολύ περιορισμένες σε αριθμό με τεράστια όμως συγκέντρωση οικονομικής και πολιτικής δύναμης και τρόπων και μέσων επικράτησης στον ανταγωνισμό. Καταδικάζεται η κατά τόπους παραδοσιακή και ποιοτική γεωργική δραστηριότητα σε αφανισμό, χωρίς να αντιλαμβάνονται οι ευρωπαίοι νομοθέτες (μάλλον προσποιούνται ότι το αγνοούν) ότι οι μεγάλης κλίμακας γεωργικές εκμεταλλεύσεις και καλλιέργειες μαζικής παραγωγής αγροτικών προϊόντων είναι τελείως διαφορετικός τομέας από τον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής τροφίμων, π.χ. οπωροκηπευτικών αγαθών από ντόπιο γενετικό υλικό το οποίο επιβιώνει στον χρόνο, ακριβώς γιατί προστατεύεται από γενιά σε γενιά. Προκαλούν διατροφική εξάρτηση και «ομηρία» μεγάλων πληθυσμών στην Ευρωπαϊκή περιφέρεια και κυρίως των μικρών οικογενειακής μορφής γεωργικές εκμεταλλεύσεις με υψηλό βαθμό αυτοσυντήρησης, από προϊόντα που δεν θα μπορούν πλέον να παράγουν στον σχετικά μικρό τους κλήρο και σε ιδιωτικούς λαχανόκηπους. Τους εξαναγκάζουν να μεταβληθούν σε «κατευθυνόμενους καταναλωτές» αγροδιατροφικών προϊόντων και αγαθών αμφιβόλου προέλευσης και διατροφικής αξίας τα οποία δεν θα αποτελούν δική τους παραγωγή ή ελεύθερη επιλογή. Κατά ένα μεγάλο μέρος αυτό θα επηρεάσει και τους αστικούς καταναλωτές με διάφορους τρόπους. Όλα αυτά σε τιμές που θα γίνονται όλο και περισσότερο απαγορευτικές για τα μικρά εισοδήματα εκατομμυρίων πολιτών που σήμερα αυτοσυντηρούνται από μικρής κλίμακας παραδοσιακές 11 ποικιλίες μέσα από πολύτιμη και διαχρονική διατήρησή τους και με ανταλλαγές ντόπιου φυτικού γενετικού υλικού. Ο πλήρης έλεγχος των ποικιλιών των φυτών μέσα από έναν γενικό Κανονισμό «ομπρέλα» που στρέφεται κατά των μικρών παραγωγών και χρηστών παραδοσιακού γενετικού υλικού φυτών, δημιουργεί πρόσθετους κινδύνους να αναδυθεί μία νέα τάξη «φτωχών» στην Ευρωπαϊκή ύπαιθρο με πρώτα θύματα πληθυσμούς και περιοχές με τη μεγαλύτερη καταγεγραμμένη γεωργική βιοποικιλότητα στον Ευρωπαϊκό χώρο, με την Ελλάδα να φιγουράρει πρώτη στη λίστα. ΤΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙ Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΝΤΟΠΙΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ Παραπέμπουμε σε συμπεράσματα δύο επιστημονικών συνεδρίων που έγιναν πρόσφατα στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών με τη συμμετοχή έγκυρων επιστημόνων και ερευνητών: Στον 20ο αιώνα σημειώθηκε αύξηση της γεωργικής παραγωγής λόγω της εξέλιξης της γεωργικής έρευνας, την εισαγωγή νέων υβριδίων στην παραγωγή και γενικά της νέας γεωργικής τεχνολογίας περιλαμβανομένης της λιπασματολογίας, των μεθόδων και μέσων φυτοπροστασίας και αγροτικής χημείας, της βελτίωσης των εδαφών και των ορθών γεωργικών πρακτικών. Σήμερα, οι βελτιώσεις αυτές έχουν συμβάλλει σε μια εκτεταμένη ανάπτυξη και χρήση «ομοιομόρφων» ποικιλιών καλλιεργειών σε σχέση με την γενετική διαφοροποίηση που παρατηρείται σε τοπικό επίπεδο σε ολόκληρη την ΕΕ και πιο έντονα σε περιοχές της νότιας Ευρώπης (Βλ.: Pecceti and Annicchiario, 1998). Αν και οι εξελίξεις αυτές στον γεωργικό τομέα είναι εμφανείς, μετά από εμπεριστατωμένη έρευνα και επιστημονική παρατήρηση συμπεραίνεται τελικά ότι «ο καλύτερος δρόμος προς μια αειφορική αύξηση της αγροτικής παραγωγής σε γεωργικά συστήματα χαμηλών εισροών (αγροχημικών και νερού) , είναι αυτός που περνά μέσα από προγράμματα αναπαραγωγής και διατήρησης των τοπικών ποικιλιών» (Βλ.: Salvatore Ceccarelli, Euphytica 92 : 203-214, 1996) Τελικά καλούμαστε να απαντήσουμε στην ακόλουθη ερώτηση: Στοχεύουμε σε μια ποιοτική ή σε μια ποσοτική απόδοση των καλλιεργειών; Η δημιουργία ενός νέου «γενοτύπου» (ποικιλίας) από τη βιομηχανία σπόρων πρέπει να κατευθύνεται προς τέτοιους γενοτύπους που θα είναι σε θέση να αξιοποιούν με τον καλύτερο τρόπο τις γεωργικές εισροές, αντί της ανάπτυξης ποικιλιών που υπερπαράγουν μόνο σε συνθήκες χρήσης μαζικών ποσοτήτων εισροών ανά τύπο καλλιέργειας ή ανά μονάδα επιφάνειας, αντιστοιχούντες σε υψηλά και απαγορευτικά κόστη παραγωγής τα οποία επιβαρύνουν υπερβολικά το αγροτικό εισόδημα και δευτερογενώς τις τιμές καταναλωτή. Άλλωστε αυτό αποδεικνύεται και από τις παραδοσιακές πρακτικές π.χ. αραίωση των καρπών των οπωροφόρων και του πράσινου τρύγου στα αμπέλια κατά τον μήνα Ιούνιο, ώστε το φυτό να μπορέσει να θρέψει σωστά 12 και να αποδώσει καλύτερα χωρίς υποβάθμιση της ποιότητας με καχεξίες και έλλειψη οργανοληπτικών χαρακτηριστικών. Η συρρίκνωση της «γενετικής βάσης» των καλλιεργειών, η συνεχώς αυξανόμενη και επιδιωκόμενη «γενετική ομοιομορφία» και η επέκταση των καλλιεργειών σε μεγάλες εκτάσεις μόνο με μία ή με ελάχιστες ποικιλίες (δημιουργώντας συνθήκες τοπίου μονοκαλλιέργειας), έχουν οδηγήσει στην αυξημένη ευπάθεια των καλλιεργειών σε περισσότερα παθογόνα και νέους εχθρούς. Από την πλευρά της γενετικής η ευπάθεια αυτή εξελίσσεται σε πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα όταν η γενετική βάση συνεχώς μικραίνει (Βλ.: Tailler and Bernardo, 2004) Γιατί στηρίζουμε την προστασία και την εμπορική χρήση των ντόπιων ποικιλιών Οι ντόπιες ποικιλίες προσφέρουν: Καλύτερη εξοικείωση των παραγωγών σε σχέση με τις ξενικές ποικιλίες καλλιεργειών που προωθούνται Καλύτερη αξιοποίηση του νερού και των θρεπτικών ουσιών Ανταγωνίζονται καλύτερα τα ζιζάνια Αντιστέκονται καλύτερα στο στρες (βιοτικό και αβιοτικό) Σταθερές αποδόσεις σε λιγότερο ευνοϊκές περιβαλλοντικές συνθήκες Συνιστώνται για παραδοσιακά συστήματα γεωργικής παραγωγής (άνυδρη κηπευτική και ξερικές συνθήκες) Κατάλληλες για βιολογική καλλιέργεια Διευρύνουν την γενετική βάση μέσα από τη συμμετοχή τους σε έρευνες βελτίωσης και προγράμματα Υψηλή κληρονομικότητα (οι παραλλαγές που εκδηλώνονται σε συγκεκριμένες ντόπιες ποικιλίες συσσωρεύονται και βοηθούν πολλά είδη να εξελίσσονται) Υψηλή διατροφική αξία και γευστικές ποιότητες (π.χ. τα φρούτα και τα λαχανικά είναι σπουδαίες πηγές αντιοξειδωτικών και μεταλλικών αλάτων τα οποία ενοχοποιούνται για αριθμό εκφυλιστικών ασθενειών και ασθενειών που σχετίζονται με ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού) Βασική τους ικανότητα είναι η προσαρμοστικότητα στον χρόνο και τις κλιματικές μεταβολές Έχουν καταφέρει να επιβιώνουν όταν όλες οι προβλέψεις ήταν εναντίον τους. Αυτό συμβαίνει λόγω της εγγενούς δύναμης των γονιδίων τους και της πολυμορφικών φυτοκοινωνιών που επιβιώνουν λόγω της διαφορετικότητας μεταξύ των μελών τους. Σήμερα, έχουμε να αντιμετωπίσουμε την κοινωνική πίεση που επιζητά να εφαρμόσουμε περισσότερο φιλικές γεωργικές πρακτικές προς το περιβάλλον και προς τους καταναλωτές: Οι υδάτινοι πόρου ελαττώνονται 13 Μετά από μονοκαλλιεργητικές πρακτικές, τα εδάφη εμφανίζουν σοβαρή κούραση και υποβάθμιση Η υπερχρήση των αγροχημικών όλων των ειδών έχει συντελέσει σε περιβαλλοντική υποβάθμιση του εδάφους, επιμόλυνση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτινων πόρων, της χλωρίδας, της πανίδας, των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων άρα και της τροφής. Ο καταναλωτής καλείται να πληρώνει για άγευστα, ενίοτε για μολυσμένα και ακατάλληλα γεωργικά προϊόντα, για συστατικά τροφίμων χαμηλής διατροφικής αξίας και για «υποθετικά» ωφέλιμες για την υγεία του ουσίες οι οποίες στην πραγματικότητα έχουν χαθεί. Ως μοναδική διαθέσιμη εναλλακτική, προτείνουμε την εκμετάλλευση (με την καλή έννοια) των δυνατοτήτων που προσφέρονται από ένα ευρύτατο φάσμα ντόπιων ποικιλιών καλλιεργειών, ανοίγοντας νέες διαδικασίες γενετικής δημιουργίας νέων ποικιλιών που θα απαιτούν αειφόρες καλλιεργητικές πρακτικές όπως οι αμειψισπορές, τη δραστικά μειωμένη χρήση λιπασμάτων και παρασιτοκτόνων, κλπ. Πιο συγκεκριμένα : Να επιστρέψουμε τις παραδοσιακές ντόπιες ποικιλίες στη συστηματική καλλιέργεια ως «εμπορικές ποικιλίες» Να γίνεται η εγγραφή των ντόπιων ποικιλιών ως ΠΟΠ με την ελάχιστη επέμβαση βελτίωσης Να χρησιμοποιούνται ως γονείς στην διαδικασία αναπαραγωγής για την ενσωμάτωση των πλεονεκτημάτων τους στις νέες γενιές, με άλλα λόγια «στις νέες εμπορικές ποικιλίες που θα προκύπτουν και προωθούνται για καλλιέπεια». Οι ντόπιες ποικιλίες και οι απόγονοί τους να μπορούν να προωθούνται στα εμπορικά δίκτυα αγοραπωλησίας σπόρων, να είναι εύκολα διαθέσιμες και προσεγγίσιμες από τους αγρότες. Να επιτρέπεται στους αγρότες να είναι σε θέση να κρατούν σπόρο για την επόμενη και για διαδοχικές σπορές. Ισχυρή η σύνδεση με την υγιεινή διατροφή Στα περισσότερα μέρη της Ελληνικής υπαίθρου, το άρωμα, η γεύση, τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και γενικά η ποιότητα των αγροτικών προϊόντων είναι υψηλού επιπέδου λόγω της χρήσης ντόπιων ποικιλιών και της εφαρμογής παραδοσιακών γεωργικών πρακτικών, παράγοντες που σχετίζονται με την υγιεινή ελληνική δίαιτα, παγκοσμίως γνωστή. Σε εθνική κλίμακα, οι ντόπιες ποικιλίες προστατεύονται από τις αγροτικές κοινωνίες και την επιστημονική κοινότητα, ανταλλάσσονται και χρησιμοποιούνται όχι μόνο για μικρής και μεσαίας κλίμακας κηπευτικά και καλλιέργειες, αλλά και από ερασιτέχνες καλλιεργητές οι οποίοι χρειάζονται και αναζητούν διαφορετικό σπόρο και οι οποίοι δεν πρέπει να αφανιστούν. Αυτός ο τύπος γεωργίας που αντιπροσωπεύει ένα εκτεταμένο και ευρύ «μωσαϊκό» χρήσεων γης σε ολόκληρη την Ευρώπη έχει αυτόαναπτυχθεί και έχει επιβιώσει μέσα από αιώνες καλλιέργειας της γης σε ειδικές συνθήκες όπως η συνεχής παρατήρηση, το ένστικτο επιβίωσης και εξασφάλισης τροφής σε δύσκολες 14 εποχές, χειρονακτική εργασία, συνεχώς επαναλαμβανόμενες συγκομιδές κλπ, και αποτελεί μια τελείως διαφορετική μορφή γεωργίας η οποία επάξια χρειάζεται και απαιτεί να θεσμοθετείται χωριστά από τις βιομηχανικής μορφής και κλίμακας γεωργικές πρακτικές. Όσο αφορά την Ελλάδα, οι περισσότεροι κάτοικοι της υπαίθρου αλλά και οι κάτοικοι των πόλεων και της ελληνικής διασποράς που θυμούνται, συχνά αναφέρονται στα φρέσκα και τα αγνά προϊόντα της πατρίδας τους, καθώς και στα πολύτιμα διατροφικά τοπικά προϊόντα με την αξέχαστη γεύση και άρωμα. Από την άλλη πλευρά ο σύγχρονος άνθρωπος έχει απολέσει την ικανότητα και τη δεξιότητα να ξεχωρίζει «την κακή από την καλή τροφή» μέσα από την οσμή και τη γεύση (π.χ. η οσμή που παλιότερα τον προστάτευε από κάτι επικίνδυνο που θα έτρωγε, δεν υπάρχει σήμερα. Ακόμη και ο κόρακας που θα μυρίσει γεωργικό φάρμακο στην τροφή δεν θα την φάει, κάτι που ο άνθρωπος δεν είναι σε θέση να κάνει). Για μεγάλη χρονική περίοδο, οι ντόπιες ποικιλίες καλλιεργειών και οι παραδοσιακές διαιτητικές συνήθειες που συνδέονταν άμεσα μ’ αυτές, προσφέρονταν και επιλέγονταν από τους καταναλωτές με βάση την ποιότητα και τη διατροφική αξία, αντί της ποσότητας. Στην περίπτωση που η ζωική και φυτική βιοποικιλότητα ενός τόπου χαθούν, τότε και η ποιότητα της τροφής θα χαθεί, ενώ και τα δύο «ο τοπικός πολιτισμός και η υγεία του πληθυσμού» θα υποστούν τις επιπτώσεις και θα αφανιστούν. Υπάρχει ένα πρόβλημα που δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη και είναι το γεγονός ότι οι καταναλωτές επιζητούν και την ποικιλία και την ποιότητα. Κανένας δεν ακούει την ίδια μουσική ή καταναλώνει την ίδια τροφή κάθε μέρα… Ενημερωμένοι και εκπαιδευμένοι καταναλωτές επιδιώκουν την ποικιλία. Στην σύγχρονη εποχή, η πλειονότητα των Ελλήνων καταναλωτών και των αγροτών είναι επαρκώς ενημερωμένοι στα ίδια επίπεδα που είναι οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι καταναλωτές.. Ανάγκη για άμεση δράση Αν και το αρχικό σχέδιο του Κανονισμού του Μάιου 2013 πρότεινε την εξαίρεση μικρών επιχειρήσεων παραγωγής και διαχείρισης σπόρων, νεότερες αναφορές, τροπολογίες και δημοσιεύματα αναφέρονται σε ολοκληρωτική εξάλειψη της εξαίρεσης από το κείμενο με τη σύμφωνη μάλιστα γνώμη και των δύο Δ/σεων της Επιτροπής (Γεωργίας και Περιβάλλοντος), η να προχωρήσει με μια «στο παρά πέντε» τροπολογία η οποία κάνει τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα για τους μικρούς «παραγωγούς σπόρων και τους χρήστες σε επίπεδο χωριού και μικρής κλίμακας καλλιεργητών κηπευτικών». Η γνώμη μας είναι ότι : Οι νέες εξαιρέσεις «σημειακών – τοπικών αγορών» που προτείνονται, είναι πολύ λίγες και δεν πρόκειται να επιλύσουν τα προβλήματα ενός πολύ μεγάλου αριθμού Ελλήνων μικρών παραγωγών και κοινωνικών ομάδων που παραδοσιακά ασχολούνται με την παραγωγή και διατήρηση σπόρων ντόπιων ποικιλιών, τα κηπευτικά στην ύπαιθρο, και την αστική και περιαστική γεωργία. 15 Το τι χρειάζεται δεν είναι να εξαιρεθούν εταιρίες παραγωγής σπόρων πολλαπλασιαστικού υλικού από το νομοθέτημα, αλλά να διασφαλιστεί ότι οι ανάγκες των μικρών παραγωγών ικανοποιούνται πλήρως, περιλαμβανομένων των ελεύθερων ανταλλαγών σπόρων οι οποίες πραγματοποιούνται στις τοπικές κοινωνίες εδώ και αιώνες και γίνονται πολύ δημοφιλείς στις μέρες μας σε περιβάλλον διατροφικής κρίσης που δημιουργεί η οικονομική κρίση. Δεν είναι πρέπον ούτε αποδεκτό, οι σπόροι που πωλούνται ή διανέμονται σε μικρές συσκευασίες σε μικρούς κηπουρούς και λαχανοκόμους, να υφίστανται των όρων και των περιορισμών των διατάξεων του Κανονισμού με τον ίδιο τρόπο που προβλέπεται για τους σπόρους που προορίζονται για τη «βιομηχανική γεωργία». Έλληνες και Ευρωπαίοι μικροί και μικρομεσαίοι παραγωγοί είναι μικρού μεγέθους επιχειρήσεις ή παραγωγοί που καλλιεργούν για αυτοκατανάλωση (κηπευτικά) οι οποίοι δεν είναι εξοικειωμένοι και δεν επιθυμούν να κάνουν χρήση σπόρων ποικιλιών που έχουν «αναπτυχθεί και παραχθεί» σε άλλους τόπους και προορίζονται για τελείως διαφορετικές συνθήκες και συστήματα καλλιέργειας. Το αίτημά μας Ως Γεωπόνοι επαγγελματίες, υπηρέτες των Εφαρμοσμένων Γεωπονικών Επιστημών με πολύπλευρη γνώση του αντικειμένου και μέσα από εμπειρίες διάρκειας, Μέλη μιας Επιστημονικής Οργάνωσης που εκπροσωπείται με ευαισθησίες στο εσωτερικό της χώρας και στο εξωτερικό, έχουμε πλήρη επίγνωση της ανεκτίμητης βιοποικιλότητας της Ευρωπαϊκής Ηπείρου και της Ελλάδας ειδικότερα η οποία συγκριτικά, χαρακτηρίζεται από τον μεγαλύτερο βαθμό «βιοαποθέματος» πανίδας, χλωρίδας και αγροτικής βιοποικιλότητας στην Ευρώπη. Γ’ αυτόν τον λόγο σας ζητούμε ευγενώς να λάβετε υπόψη την τεκμηριωμένη μας άποψη και αγωνία, καθώς επίσης και αυτή των τοπικών αγροτικών κοινωνιών και των καταναλωτών του τόπου και να συνεισφέρετε με θετικό τρόπο προς την κατεύθυνση ριζοσπαστικών αλλαγών που απαιτούνται στο σχέδιο του νέου αυτού Κανονισμού που προωθείται στην ΕΕ, έτσι ώστε οι σπόροι και το πολλαπλασιαστικό υλικό που χρησιμοποιούνται από τους μικρούς παραγωγούς και τις μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις και οποιοδήποτε άλλο πολύτιμο γενετικό υλικό καλλιεργειών που απειλούνται, στο πλαίσιο του Κανονισμού να εξεταστούν χωριστά από τους μαζικά παραγόμενους σπόρους των μεγάλων εταιριών. Εν ολίγοις, ζητούμε οι προσπάθειές σας να εστιάσουν στο δίκαιο και επαρκώς τεκμηριωμένο αίτημα όλων μας ώστε ο νέος Κανονισμός να μην αποκλείσει τις ντόπιες ποικιλίες και γενικώς το παραδοσιακό γενετικό υλικό από τις συνήθεις πρακτικές των μικρών παραγωγών στη χώρα και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. 16 Στο σημείο αυτό επιτρέψτε μας, με τον απαιτούμενο σεβασμό, να κάνουμε μια αναφορά στον γνωστό Έλληνα Επιστήμονα της Διασποράς, Δρα Στυλιανό Αντωναράκη, Καθηγητή της Γενετικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γενεύης, ο οποίος είπε: «… σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η βιοποικιλότητα είναι η συνέχιση της ζωής…», καθώς επίσης ότι «εάν όλοι οι έλληνες μαζευτούμε στην πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα και ήμασταν όλοι ίδιοι (κλωνοποιημένοι), εάν προσβληθούμε από μια ασθένεια, η ασθένεια αυτή θα μας εξολόθρευε όλους. Συνεχίζουμε να είμαστε ζωντανοί γιατί είμαστε διαφορετικοί ως προς τον γενότυπο και τον φαινότυπο…!!» Μεταφορικά, οι σπόροι επίσης είναι η συνέχιση της ζωής στο φυτικό βασίλειο…. Άρα η διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας ενός τόπου μπορεί να έχει τραγικές συνέπειες και προέρχεται από αλλοίωση της βιοποικιλότητας, τις μονοκαλλιέργειες, την εμφάνιση νέων φυτοασθενειών και την ανθρώπινη αδιαφορία. Υπενθυμίζουμε το παράδειγμα της Βαρκελώνης (1992) και της Αθήνας (2004) με την εισαγωγή μεγάλων φοινικόδεντρων για καλλωπιστικούς σκοπούς από την Αίγυπτο. Μαζί με τους φοίνικες εισήχθη και ο ρυγχοφόρος (έντομο που προσβάλλει τα φοινικοειδή) και κατέστρεψε 100.000 δένδρα στην Ισπανία και άλλα τόσα στην Ελλάδα και απειλεί χιλιάδες ακόμη, ζημιά πολλών εκατομμυρίων. Το πρόβλημα δεν αντιμετωπίστηκε. Οι ερευνητές ισχυρίζονται (καλώς) ότι πρέπει να δημιουργηθούν φυσικοί εχθροί, π.χ. ένα πτηνό ή κάποιο άλλο έντομο. Μέχρι να συμβεί, θα ξεραθούν όλοι οι φοίνικες. Αυτό και μόνο ως χειροπιαστό φαινόμενο αποδεικνύει την πραγματική ανάγκη για ποικιλότητα και ισορροπία στη φύση. Δανειζόμενοι σχετικά δημοσιεύματα, επιχειρήματα και προβληματισμούς έγκυρων επιστημόνων και ιδρυμάτων, καλούμε όμως και την προσοχή σας και στο θέμα του κόστους που θα απαιτηθεί για την εφαρμογή, την αστυνόμευση και την παρακολούθηση της εφαρμογής του εν λόγω Κανονισμού σε εποχές στυγνής λιτότητας. Διαφαίνεται ότι εκατοντάδες χιλιάδες μικροί παραγωγοί αν όχι εκατομμύρια, θα αγνοήσουν τον Κανονισμό αυτό. Για να επιβληθεί επαρκώς θα απορροφήσει τεράστια κονδύλια από τα Ευρωπαϊκά κράτη μέλη τα οποία δεν είναι σε θέση να αντέξουν στις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες. Εάν υποτεθεί ότι ο Κανονισμός δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη, τότε το ερώτημα παραμένει, «μπορεί ο Κανονισμός αυτός να ικανοποιήσει τους σκοπούς για τους οποίους συντάχθηκε και προωθείται;». Συνοψίζοντας, παρακαλούμε πληροφορηθείτε ότι: 17 Συμφωνούμε απόλυτα με χιλιάδες Ευρωπαίους επιστήμονες και απλούς Πολίτες, με εκατοντάδες Οργανισμούς με εκατομμύρια Μέλη Ευρωπαίων Πολιτών και Αγροτών οι οποίοι θέλουν, δικαιούνται και αναζητούν την πολύχρωμη ποικιλία και όχι την τυποποιημένη «ομοιομορφία» ενώ οι αριθμοί τους διογκώνονται συνεχώς και οι φωνές τους πληθαίνουν ημέρα με την ημέρα. Η προτεινόμενη Νομοθεσία της ΕΕ επιβάλλεται να επιτρέψει περισσότερη ποικιλία στους αγρούς μας και στα πιάτα μας, αντί να την καταστρέφει. Παραδοσιακές και ντόπιες ποικίλες πρέπει οπωσδήποτε να παραμείνουν ως εξαίρεση από απαιτήσεις αδειοδότησης και πιστοποίησης Αυστηροί κανόνες, έλεγχοι, επιθεωρήσεις και δαπανηρές άδειες θα έπρεπε να εφαρμόζονται μόνο για σπόρους και γενετικό υλικό που τα εμπορεύονται οι εταιρίες σε μεγάλες ποσότητες. Η ελεύθερη ανταλλαγή σπόρων και σπορόφυτων μεταξύ αγροτών και καλλιεργητών καθώς και πρωτοβουλίες για τη διατήρηση των σπόρων και των ντόπιων ποικιλιών πρέπει να υποστηρίζονται και να επιδοτούνται Μόνο μέσα από την καλλιέργεια μεγάλου φάσματος ποικιλιών φρούτων, λαχανικών και σιτηρών μπορούμε να διασφαλίσουμε μια Γεωργική δραστηριότητα που θα προσαρμόζεται στις κλιματικές αλλαγές νέες ασθένειες και παράσιτα. Κυρίες και κύριοι Είμαστε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης της διατροφής και των μεγάλων μονοπωλίων. Οι ίδιες εταιρείες που παράγουν τους σπόρους, οι ίδιες παράγουν λιπάσματα, φυτοφάρμακα, παρασιτοκτόνα κλπ, αλλά είναι και αυτές που παράγουν φάρμακα για τον άνθρωπο για να τον θεραπεύουν από ασθένειες που πολλές φορές οι ίδιες προκαλούν. Όμως η φύση και οι λειτουργίες της είναι οι ανίκητοι παράγοντες σε σχέση με τις πολυεθνικές και την επιστήμη. Ας την αφήσουμε να λειτουργεί όπως αυτή ξέρει εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Είμαστε υπέρ της έρευνας και της επιστήμης, αλλά πρέπει πρώτα να αξιολογηθεί η αναγκαιότητα των συνεπειών της. Πρόοδο συνιστά ο προσδιορισμός των ορίων του ανθρώπου και της επιστήμης, με σκοπό τη βιωσιμότητα του ίδιου και του οικοσυστήματος. Η υποταγή της επιστήμης και της έρευνας στους νόμους της αγοράς και του κέρδους και στα μεγάλα συμφέροντα, θα αποβεί μοιραία για την εξέλιξή τους αλλά και την επιβίωση της ανθρωπότητας. 18 Σας Ευχαριστούμε βαθιά για την προσοχή σας Θα ήμασταν υπόχρεοι εάν είχαμε τις απόψεις σας γραπτώς Με τιμή Ευάγγελος Αβδελάς Γεωπόνος (ΓΠΑ) avdelas_geo@yahoo.gr Tηλ. Επικοινωνίας: +30.210.6944508501 Μέρος 2ο Οι Πρόσφατες Εξελίξεις με το Γενετικά Τροποποιημένο Καλαμπόκι TC 1507 και όχι μόνον Τι ακριβώς συνέβη την Τρίτη 11/02/2014 στο Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ ; Την Τρίτη 11/02 το Συμβούλιο των Υπουργών Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της ΕΕ πήρε ευνοϊκή απόφαση για να καλλιεργείται στην Ευρώπη το ΓΤ Καλαμπόκι TC 1507 των Dow AgroSciences LLC and DuPont (Pioneer HiBred International Inc.). Σύμφωνα με σχόλια του Ευρωπαϊκού τύπου από χθες, οι οικολογικές και καταναλωτικές οργανώσεις και οι φορείς κατηγορούνται ότι δεν αντέδρασαν και δεν κατάφεραν να παρεμποδίσουν την απόφαση. Το επιχείρημα από την πλευρά των οργανώσεων είναι η επιβλαβής επίπτωση για τις πεταλούδες και γενικότερα τα λεπιδόπτερα και συγγενή κινδυνεύοντα είδη, από δε τις καταναλωτικές οι σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία. Προορίζεται για ζωοτροφή και για παραγωγή βιοαιοθανόλης, αλλά υπεύθυνοι και αρμόδιοι για την υγεία στην ΕΕ τονίζουν ότι η βλαπτικές συνέπειες στην υγεία πρέπει να αναμένονται γιατί το μεταλλαγμένο υλικό παρεμβαίνει με πολλούς τρόπους στην τροφική αλυσίδα του ανθρώπου, μέσα από ζωικής προέλευσης διατροφικά προϊόντα, με επιμολύνσεις συμβατικών και βιολογικών καλλιεργειών, κλπ . Δεν υπήρξε ομοφωνία στην απόφαση. Εκπροσωπήθηκαν 28 κράτη μέλη στην ΕΕ. Η Εσθονία, η Σουηδία, η Φινλανδία, Η Βρετανία και η Ισπανία κυριάρχησαν με θετική ψήφο (ΝΑΙ). Η Γαλλία και η Ουγγαρία ηγήθηκαν του ΟΧΙ (μαζί και η Ελλάδα, η Ιταλία, η Δανία, και άλλες 14 χώρες = 19). Το Βέλγιο, η Πορτογαλία, η Τσεχία και η Γερμανία δήλωσαν «παρόν, αλλά 19 αποχή»…. Ο αριθμός ψήφων της κάθε χώρας είναι διαφορετικός, ανάλογα με το μέγεθος του κράτους Μέλους. Επικράτησαν 220 θετικοί ψήφοι και έτσι εγκρίθηκε η ΓΤ ποικιλία από το Συμβούλιο με καθαρή πλειοψηφία, αν και απαιτούνται 260 ψήφοι για την έγκριση. Πέρασε όμως γιατί υπήρξαν τα «παρόν» της Γερμανίας, της Τσεχίας του Βελγίου και της Πορτογαλίας….!!!! Εάν αυτοί (με την ουδέτερη θέση = ψήφο αποχής), ή από μόνη της η Γερμανία, ψήφιζαν «εναντίον», δεν θα εγκρίνονταν το TC 1507. Είναι διάχυτη η υποψία στην Ευρώπη, ότι παίζονται πολλά παιγνίδια στο παρασκήνιο και μάλλον το λόμπυ το αμερικάνικο στη Γερμανία τους έπεισε να δηλώσουν αποχή αφού δεν μπορούσαν να ψηφίσουν «υπέρ» λόγω αντίδρασης κάποιων κρατιδίων στη Γερμανία και του κόμματος των Σοσιαλδημοκρατών…., και για να μην υπάρξει επίσης πρόβλημα στην Κυβέρνηση συνασπισμού της Γερμανίας…!!! Ο φάκελος για έγκριση είχε υποβληθεί από το 2001 και από τότε πέρασε από έλεγχο 5 φορές από την EFSA (τον Ευρωπαϊκό ΕΦΕΤ) η οποία στο μεταξύ έχει εκφραστεί θετικά για την έγκριση της καλλιέργειας του καλαμποκιού TC1507 το 2005, το 2006, το 2008, το 2011 και το 2012. Λόγω της καθυστέρησης στην ΕΕ να παρθούν αποφάσεις, η υπόθεση πήγε στο Ε. Δικαστήριο το οποίο τον Σεπτέμβριο του 2013, ζήτησε από το Συμβούλιο Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της ΕΕ να αποφασίσει χωρίς άλλη καθυστέρηση, όπως και έγινε. Οι χώρες που δεν ψήφισαν «υπέρ», έχουν το δικαίωμα να μην καλλιεργήσουν την ποικιλία αυτή στο έδαφός τους, αλλά δεν μπορούν να απαγορεύσουν τη διακίνηση του προϊόντος και το εμπόριο….. πράγμα που θέτει σε κίνδυνο να επιμολύνονται άλλες καλλιέργειες, τρόφιμα και ζωοτροφές. Το ΓΤ καλαμπόκι TC1507 προέρχεται από χρήση δύο γονιδίων (1) του cry1F από τον βάκιλο Bacillus thuringiensis var. aizawai (Bt) που προσδίδει στο φυτό αντίσταση σε προσβολές από λεπιδόπτερα προσβάλλοντας το πεπτικό τους, και (2) του γονιδίου pat (ένζυμο: phosphinothricin N-acetyltransferase, γνωστό ως PAT) που προέρχεται από τον στρεπτομύκητα Streptomyces viridochromogenes και ελαχιστοποιεί τη δράση του glufosinate, δραστικής ουσίας του Roundoup και άλλων ζιζανιοκτόνων σκευασμάτων. Μέρος 3ο Οι Πολιτικές Συμπεριφορές και Επιπτώσεις της ψηφοφορίας - η θέση της Χώρας μας 20 Απορίες αλλά και οργή προκάλεσε η είδηση ότι ο Έλληνας Υπουργός εξωτερικών κ. Ε. Βενιζέλος δεν συνυπέγραψε την επιστολή των 12 Ευρωπαίων Υπουργών, με την οποία καλούν τον Επίτροπο Υγείας Μπόργκ να αποσύρει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για έγκριση του μεταλλαγμένου καλαμποκιού TC 1507. Η Ελληνική πλευρά αν και στις 11 του Φλεβάρη καταψήφισε την πρόταση στο Συμβούλιο μαζί με άλλες 19 χώρες μέλη, δεν φρόντισε στη συνέχεια να πάρει «μαχητική» θέση και να αντισταθεί στην απόφαση που πάρθηκε (με ισχνή πλειοψηφία). Έλαμψε δια της απουσίας του κ. Βενιζέλου ο οποίος απέφυγε να συστρατευθεί με τους άλλους 12 Ευρωπαίους Υπουργούς και να απαιτήσει την απόσυρση τη πρότασης από τον Επίτροπο Υγείας της ΕΕ. Ήταν άραγε μια παράλειψη του ιδίου, μια παράλειψη των συμβούλων του, η τελικά πρόκειται για εσκεμμένη ενέργεια με πιθανούς καθοδηγητές το Μέγαρο Μαξίμου, τις ξένες Πρεσβείες στη χώρα μας και τις θέσεις των συναρμόδιων ελληνικών Υπουργείων Περιβάλλοντος, Γεωργίας και Υγείας τα οποία αποφάσισαν μετά από πολλά χρόνια να αλλάξουν πολιτική ενδίδοντας στις πιέσεις ; Η χώρα μας εδώ και δύο σχεδόν δεκαετίες παραμένει σταθερά αντίθετη στην καλλιέργεια Γενετικά Τροποποιημένων Καλλιεργειών στη Ελλάδα αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ ιστορικά έχει αντιταχθεί στις κατά καιρούς αφόρητες πιέσεις για να αλλάξει η πολιτική της για τα ΓΤ. Οι πιέσεις προέρχονταν και συνεχίζουν με μεγαλύτερη ένταση μέχρι και σήμερα, κυρίως από τις Πολυεθνικές Εταιρίες Βιοτεχνολογίας που έχουν διασφαλίσει τα δικαιώματα των μεταλλαγμένων σπόρων και όχι μόνον, και οι οποίες ασκούν πιέσεις στην Αθήνα μέσω των διπλωματικών αποστολών των χωρών στις οποίες εδρεύουν. Οι ασκήσεις πιέσεων των Πολυεθνικών Εταιριών Βιοτεχνολογίας, αποτελούν πλέον «ενέργειες» ρουτίνας από την εποχή της έγκρισης της πρώτης μεταλλαγμένης σόγιας “Roundup Ready” στα τέλη του 90, προϊόν της Monsanto για εμπορευματοποίηση στην ΕΕ, και η οποία εισάγεται στη χώρα μας ως ζωοτροφή εδώ και δύο δεκαετίες κατά εκατοντάδες χιλιάδες τόνους. Τότε, παρά τις πιέσεις και την παρουσία ακόμη και ανώτερων στελεχών της Μονσάντο στην Αθήνα, η Ελλάδα κράτησε αρνητική στάση στις ψηφοφορίες αλλά τελικά η εμπορία του προϊόντος αυτού εγκρίθηκε από άλλα Κράτη Μέλη της ΕΕ και σήμερα η εισαγωγή και η χρήση της ΓΤ σόγιας ως ζωοτροφή στην ΕΕ θεωρούνται νόμιμες (απαγορεύεται μόνο η καλλιέργειά της). Στο μεταξύ για το ΓΤ Καλαμπόκι TC 1507 δεν υπάρχει απολύτως καμία ενημέρωση του καταναλωτικού κοινού από τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης, τα ελληνικά Υπουργεία Υγείας, Περιβάλλοντος και Γεωργίας όσο αφορά τις επιπτώσεις του καλαμποκιού στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον. Το καλαμπόκι αυτό κάνει δύο δουλειές συγχρόνως, λειτουργεί ως εντομοκτόνο (Bt) σκοτώνοντας τα έντομα που το προσβάλλουν και επίσης είναι ανθεκτικό στο ζιζανιοκτόνο Roundup (ψεκάζουν και εξοντώνουν τα ζιζάνια στο χωράφι 21 ενώ το καλαμπόκι παραμένει άτρωτο…). Το Bt παράγει την τοξίνη Cry1F για την οποία είναι ελάχιστες οι έρευνες που έχουν γίνει για τους κινδύνους στην υγεία των ανθρώπων και των ζώων… Η Υπηρεσία Ασφάλειας των Τροφίμων της ΕΕ (EFSA) έχει δώσει θετική γνωμάτευση για το TC 1507. Οι οργανώσεις όμως που αντιστέκονται στα ΓΤ σε ολόκληρη την Ευρώπη και μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας, κατηγορούν την EFSA ότι «δεν κάνει καλά τη δουλειά της» και ότι την κάνει «πλημμελώς» και ζητούν από τα όργανα της ΕΕ να αναδιοργανώσει την EFSA ώστε να λειτουργεί με διαφάνεια. Υπάρχουν υπόνοιες ότι οι πολυεθνικές βρίσκουν τον τρόπο να επηρεάσουν ακόμη και την EFSA και επίσης αναφέρονται περιπτώσεις όπου η EFSA γνωμοδότησε μεν θετικά, αλλά στις αναλύσεις της υπήρχαν πολλές «αβεβαιότητες» πράγμα που δημιουργεί αμφιβολίες για το αδιάβλητο και την καθαρότητα των γνωμοδοτήσεων αυτών. Το 2011 το ΥΠΑΑΤ είχε συστήσει επιστημονική επιτροπή για την εύρεση τρόπου ώστε να επιβληθεί η σήμανση σε όλα τα κτηνοτροφικά προϊόντα που παράγονται από ζώα που τρέφονται με γενετικά τροποποιημένες ζωοτροφές προς όφελος της κατανάλωσης, το περίφημο πρότυπο AGRO-7 (αρμοδιότητα του τότε ΟΠΕΓΕΠ, σήμερα ΔΗΜΗΤΡΑ). Η επεξεργασία του κειμένου και η διαβούλευση είχαν περατωθεί τον Αύγουστο του 2011. Από τότε δεν υπήρξε καμία συνέχεια και ουδέποτε το πρότυπο μπήκε σε εφαρμογή. Υπήρξαν μεγάλες αντιδράσεις από τους μεγάλους εκτροφείς μονάδων παραγωγής λευκών κρεάτων (κοτόπουλα και χοιρινά), καθώς και έντονη αντίδραση από τη βιομηχανία γαλακτοκομικών προϊόντων να μην εφαρμοστεί ο έλεγχος μέσω του προτύπου AGRO-7. Εδώ και τρία περίπου χρόνια το ζήτημα βρίσκεται στην κατάψυξη του ΥΠΑΑΤ και είναι άγνωστο εάν θα υπάρξει συνέχεια για την τελική του εφαρμογή. Οι πρόσφατες «μνημονιακές» ηγεσίες του ΥΠΑΑΤ ουδέποτε ασχολήθηκαν ξανά με τα ΓΤ, ούτε με το πρότυπο AGRO-7 και δείχνει πλέον η κατάσταση να ελέγχεται (πιθανώς να παρεμποδίζεται) από εξωτερικούς παράγοντες και πολυεθνικά συμφέροντα (μαζί με τους εγχώριους εκπροσώπους τους) οι οποίοι φαίνεται σιγα σιγά και μεθοδικά, να κατορθώνουν να επιβάλλουν την βαθμιαία διείσδυση των μεταλλαγμένων και στη χώρα μας με την ανοχή κυβερνητικών παραγόντων, με συνήθεις απόντες και εν αγνοία τους, τους Έλληνες αγρότες και καταναλωτές που είναι και οι τελικοί αποδέκτες μιας αλόγιστης πολιτικής συμπεριφοράς. Μέρος 4ο «Η Συνεισφορά της ομάδας ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΓΗΣ και των ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ στην απόρριψη της Πρότασης του Κανονισμού της Ε. Επιτροπής για τους σπόρους των καλλιεργειών» 22 Σχολιασμός: Μετά την απόρριψη της Πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του σχεδίου για μια νέα νομοθεσία (Κοινοτικός Κανονισμός) περί το «φυτικό αναπαραγωγικό υλικό» (γνωστή ως “seed regulation” ή «κανονισμός για τους σπόρους») από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Τρίτη 11 Μαρτίου 2014 με 650 ψήφους κατά και μόνον 15 ψήφους υπέρ, Οφείλουμε να κάνουμε τα παρακάτω σχόλια: - Οι διαβουλεύσεις γύρω από την Πρόταση Κανονισμού που απορρίφθηκε στο Ε. Κοινοβούλιο διαρκούν πολλούς μήνες (από τον Μάρτιο του 2013). - Σε όλη τη διάρκεια, η ελληνική κοινότητα των γεωπόνων επιστημόνων, οι περιβαλλοντικοί φορείς, οικολογικές οργανώσεις, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις γύρω από τα αγροτικά και την αγροτική βιοποικιλότητα, κάποιες ευαισθητοποιημένες αγροτικές τοπικές κοινωνίες και σύλλογοι, προέβαλαν ανοικτά τις θέσεις τους, εξέφραζαν επίμονα τις επιφυλάξεις τους και κατήγγειλαν τις «κρυμμένες σκοπιμότητες» της πρότασης. - Δυστυχώς τα κόμματα δεν φρόντισαν να ενημερωθούν για τις εξελίξεις, δεν εστίασαν επαρκώς στα θέματα αυτά και έχασαν την ευκαιρία να εκπλήξουν θετικά τους πολίτες και δεν πήραν θέσεις για το θέμα. Στερούνται της δυνατότητας να παρακολουθούν τα δρώμενα γύρω από τη βιοποικιλότητα ενώ οι ευρωβουλευτές τους, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δείχνουν να μην μελετούν και να μην ασχολούνται σε βάθος και με συνέχεια. - Η πολιτεία μέσω ΥΠΕΚΑ, ΥΠΑΑΤ, ΥΠΕΞ, Υπ. Υγείας και εξαρτώμενων Οργανισμών, δεν εξεδήλωσαν και ουδέποτε δημοσιοποίησαν επίσημες και «καθαρές» θέσεις για το σχέδιο του Κανονισμού. Δεν είναι άλλωστε γνωστό αν είχαν «θέσεις» να τις παρουσιάσουν. Είχαν όμως την υποχρέωση να ενημερώνουν τους έλληνες αγρότες, τους καταναλωτές και την επιστημονική κοινότητα αλλά και να φροντίσουν να ενημερώνονται απ’ αυτούς. - Σε θέματα «βιοποικιλότητας και βιοτεχνολογίας» την ελληνική πολιτεία την διακρίνει μία ιδιάζουσα (πρωτόγνωρη) συμπεριφορά, σαφώς διαφοροποιημένη από εκείνη προ τετραετίας και παλαιότερα. Το αρνητικότερο χαρακτηριστικό της «νέας συμπεριφοράς» είναι να μαθαίνονται οι θέσεις και οι αποφάσεις της, όταν είναι πλέον πολύ αργά. Προηγείται η γνωστοποίηση των τοποθετήσεων της στα ευρωπαϊκά όργανα, ενώ δευτερευόντως την απασχολεί η εντός της χώρας ενημέρωση φορέων και κοινωνίας (είτε πρόκειται για τον κανονισμό των «σπόρων» είτε για την έγκριση Γενετικά Τροποποιημένων Ποικιλιών προς εμπορία ή καλλιέργεια σε ευρωπαϊκό 23 έδαφος). Νωπό παράδειγμα οι θέσεις Έλληνα υπουργού ο οποίος καταψήφισε μεν την πρόταση για έγκριση της καλλιέργειας του μεταλλαγμένου καλαμποκιού 1507, αλλά με την ιδιότητά του ως προεδρεύων του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων, δεν ζήτησε την απόσυρση της πρότασης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όλα αυτά μαθεύτηκαν, αφού πρώτα συνέβησαν. - Οι πρωτοβουλίες των Γεωπόνων της «ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΤΗΣ ΓΗΣ» και των «ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» με επαναληπτικές παρεμβάσεις τους και με αποκορύφωμα το πρόσφατο υπόμνημα του Γεωπόνου (ΓΠΑ) Ευάγγελου Αβδελά προς όλους του έλληνες Ευρωβουλευτές ανεξαιρέτως, επιλεκτικά δε και προς λοιπούς Ευρωπαίους Μέλη του Ε. Κοινοβουλίου, φρόντισαν να προειδοποιήσουν εγκαίρως και να ενημερώσουν με επιστημονική διαύγεια και με καταληπτά από όλους επιχειρήματα για το «ύποπτο» περιεχόμενο του Κανονισμού που τέθηκε σε ψηφοφορία. - Οι απόψεις των επιστημονικών φορέων που άγγιξαν τα θέματα και πρόβαλλαν το πρόβλημα και τους κινδύνους, υπήρξαν μεταξύ των πρωτοπόρων σ’ αυτή την εκστρατεία για την υπόθεση προστασίας της γεωργικής βιοποικιλότητας του τόπου και όχι μόνον, αλλά δεν έτυχαν της αναγκαίας προσοχής και μεταχείρισης από τα μέσα ενημέρωσης. - Την Τετάρτη 12 Μαρτίου 2014, και μετά την ψηφοφορία και απόρριψη της πρότασης του Κανονισμού από το Ε. Κοινοβούλιο, και όταν πλέον οι Έλληνες Ευρωβουλευτές ανακοίνωσαν την «επιτυχή έκβαση» της ψηφοφορίας, τότε μόνον και για πρώτη φορά τα «μεγάλα» μέσα ενημέρωσης εδέησαν να αφιερώσουν χρόνο στο γεγονός, χωρίς την παραμικρή αναφορά στις επιστημονικές ομάδες πρωτοβουλίας, αλλά και για καμία άλλη επιστημονική οργάνωση, οι θέσεις και οι προειδοποιήσεις των οποίων «προηγούνταν της ψηφοφορίας» επί πολλούς μήνες. Φρόντισαν να δημοσιοποιήσουν «επιλεκτικά» τις θέσεις των Ευρωβουλευτών στα κεντρικά δελτία ειδήσεων (συγκεκριμένων κομμάτων) και καλώς έπραξαν, αλλά σε ολόκληρη την περίοδο που προηγήθηκε, αγνόησαν προκλητικά τις θέσεις και τις απόψεις ελλήνων επιστημόνων μέσα από συνέδρια, ημερίδες, εκδηλώσεις, υπομνήματα, δημοσιεύσεις κλπ, θέσεις και υλικό που ήταν διαθέσιμα, του οποίου βέβαια έκαναν ευρύτατη χρήση οι ευρωβουλευτές. Οι πολιτικοί ήταν για μια αφορά ακόμη οι τελικοί εισπράκτορες της δημοσιότητας και των «μπράβο». - Το πλήρες υπόμνημά μας προς την Ευρωβουλή για την «απαράδεκτη» πρόταση Κανονισμού της Ε. Επιτροπής, έχει αναρτηθεί στο διαδίκτυο από την 21η Ιανουαρίου 2014 με πλούτο επιχειρημάτων, αποκαλυπτικά στοιχεία και προειδοποιήσεις προς κάθε κατεύθυνση χωρίς τα εγχώρια τα μέσα ενημέρωσης έντυπα και ηλεκτρονικά να κάνουν την αναμενόμενη χρήση και αναφορές. (βλ.: http://worldagronomists.blogspot.gr/2014/01/blog-post.html). - Τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης τείνουν να αγνοούν (ενίοτε και να 24 περιφρονούν) κατά σύστημα την επιστημονική κοινότητα το τόπου ή να ενεργούν επιλεκτικά υπέρ των επιστημόνων και των επιστημονικών επιτυχιών εκτός συνόρων, αδιαφορώντας για την εντός των συνόρων επιστημονική οικογένεια και δράση. Μέρος 5ο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ, ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ και τι έπεται: Η απόρριψη Η Πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μια νέα νομοθεσία (Κοινοτικός Κανονισμός) περί το «φυτικό αναπαραγωγικό υλικό» (γνωστή ως “seed regulation” ή «κανονισμός για τους σπόρους»), απορρίφτηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Τρίτη 11 Μαρτίου 2014. Σε αντίθετη περίπτωση μια τέτοια πρόταση θα έδινε υπερεξουσίες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και θα άφηνε τις Χώρες Μέλη της ΕΕ τελείως ανήμπορες να παρεκκλίνουν από μια ανελαστική κοινοτική νομοθεσία ώστε να καλύψουν τις τοπικές τους ανάγκες. Την πρόταση κανονισμού επιχείρησε να περάσει η Κομισιόν, μέσω του αρμόδιου επιτρόπου Υγείας Τόνιο Μποργκ ο οποίος κατηγορήθηκε ευθέως για ενδοτικότητα έως και συναλλαγή με πολυεθνικές εταιρίες παραγωγής και εμπορίας σπόρων. Η βιομηχανία των «σπόρων» Ο νέος Κανονισμός θα έδινε στις πολυεθνικές το μονοπώλιο των σπόρων με αποτέλεσμα να χαθούν οι παραδοσιακές ποικιλίες, επιβάλλοντας πολυέξοδες διαδικασίες, «εξόφθαλμα» απαγορευτικές για τους ερασιτέχνες αλλά και τους επαγγελματίες παραγωγούς να χρησιμοποιούν και να ανταλλάσουν «ντόπιες ποικιλίες» μη εγγεγραμμένες σε καταλόγους ποικιλιών, ενώ απειλούσε τη βιοποικιλότητα σε ολόκληρο το ευρωπαϊκό έδαφος ιδιαίτερα σε γεωγραφικά διαμερίσματα όπως η Ελλάδα με μία από τις πιο πλούσιες βιοποικιλότητες στον πλανήτη. Οι στόχοι ήταν εμφανείς από την πρώτη στιγμή που κοινοποιήθηκε το σχέδιο της πρότασης και αφύπνισαν την επιστημονική κοινότητα και τις αγροτικές κοινωνίες πρωτύτερα από κάθε δημόσια αρχή και πολιτικό σχηματισμό, και σκόπευαν να εξυπηρετήσουν μόνο την βιομηχανία σπόρων, η οποία θα ήταν και οι μόνη που θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις δαπανηρές διαδικασίες και απαιτήσεις του κανονισμού. Η αμφισβήτηση στο Ευρωκοινοβούλιο Με αυτή την απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκδηλώνεται και η έντονη δυσαρέσκειά προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία απέτυχε πλήρως να ικανοποιήσει τον αντικειμενικό σκοπό του νέου Κανονισμού που ήταν η απλοποίηση των κανόνων και η προώθηση καινοτομιών. Επίσης προκάλεσε ερωτηματικά και μεγάλη αμφισβήτηση μεταξύ των Μελών του Ευρωκοινοβουλίου, η προσπάθεια συγχώνευσης 12 οδηγιών σε έναν 25 κεντρικό Κανονισμό, χωρίς περιθώρια ελιγμών για τα Κράτη Μέλη ώστε να ορίζουν μόνα τους τις ανάγκες τους. Η άρνηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η συνέχεια Είχε ήδη προηγηθεί η απόρριψη του Κανονισμού από τις κοινοβουλευτικές επιτροπές Περιβάλλοντος και Γεωργίας του Ε. Κοινοβουλίου. Παρά την απόρριψη η Ε. Επιτροπή αρνήθηκε να αποσύρει την πρότασή της, μέχρι που οι ευρωβουλευτές απέρριψαν στο σύνολό του το νομοσχέδιο «της πρώτης ανάγνωσης». Το νομοσχέδιο θα εξετάσει στη συνέχεια το Συμβούλιο. Αν το Συμβούλιο ταχθεί επίσης υπέρ της καταψήφισης του νομοσχεδίου, η νομοθετική διαδικασία θα ολοκληρωθεί. Το Συμβούλιο έχει τη δυνατότητα να τροποποιήσει την αρχική πρόταση της Επιτροπής. Στην περίπτωση αυτή, το Κοινοβούλιο μπορεί είτε να απορρίψει τις τροπολογίες του Συμβουλίου στο στάδιο «της δεύτερης ανάγνωσης» - και έτσι να δώσει μια και καλή τέλος στο νομοσχέδιο - είτε να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο σχετικά με την τελική διατύπωση της νέας νομοθεσίας για το φυτικό αναπαραγωγικό υλικό. Βιώνουμε την αναγκαστική στροφή της «εθνικής» αγροτικής πολιτικής ; Οι εξελίξεις των τελευταίων δύο ετών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο που σχετίζονται γενικώς με την τύχη της Αγροτικής πολιτικής σε μία διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 (βλ.: νέα ΚΑΠ) και ειδικότερα με την Βιοτεχνολογία, τα θέματα Αγροτικής Βιοποικιλότητας και Περιβάλλοντος, των Ενισχύσεων, το ενδοκοινοτικό Εμπόριο αγροδιατροφικών προϊόντων, τις συμφωνίες και υποχρεώσεις προς τρίτες χώρες, κλπ, είναι ταχύτατες και συνεχώς διαφοροποιούνται και μετατοπίζονται. Επίσης «εν μέσω κρίσης» με τις ευρύτερης κλίμακας παρεμβάσεις και αφόρητες πιέσεις των δανειστών και της τρόικα για συρρίκνωση κάθε πτυχής εθνικής πολιτικής στα κράτη Μέλη του νότου, δεν γλυτώνει ούτε ο γεωργικός τομέας και δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι οι τάσεις στην αγροτική πολιτική σε εθνικό επίπεδο εξελίσσονται να είναι ακόμη περισσότερο εξαρτημένες (και συμμορφούμενες) από ξένη και μη εθνική βούληση, είτε αυτή επιβάλλεται (επιτυχώς ή ανεπιτυχώς) από την ΕΕ, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), τον ΟΟΣΑ ή τις πολυεθνικές του αγροδιατροφικού τομέα. Οι πρωτοβουλία ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΓΗΣ και οι συναφείς Επιστημονικές οργανώσεις, πιστεύουν ότι: Η πρωτογενής παραγωγή, το συνεχώς ανανεώσιμο «χρυσάφι» της ελληνικής γης που ακούει στο όνομα «αγροτική βιοποικιλότητα», το πλούσιο αγροτοπίο της, οι ντόπιες ποικιλίες φυτών και φυλές ζώων και η παραδοσιακή διατροφή (φάρμακο…) είναι οι αλληλένδετοι «ποιοτικοί κρίκοι» που απειλούνται, αλλά αυτοί είναι που συμβάλλουν περισσότερο από κάθε άλλο εθνικό πόρο στην αγροδιατροφική μας αυτάρκεια, την περιβαλλοντική αναβάθμιση της χώρας, τον «ποιοτικό και τον θεραπευτικό» τουρισμό και τις τοπικές οικονομίες. Όταν αλλοιωθεί έστω και μία από αυτές τις ποιότητες με τις επιπόλαιες έως ανύπαρκτες «εθνικές» πολιτικές που οδηγούν π.χ. στην εξαφάνιση των 26 ντόπιων ποικιλιών και φυλών, στην ελεύθερη χρήση των Γενετικά Τροποποιημένων καλλιεργειών ή στην συνεχιζόμενη δυστυχώς εγκατάλειψη γόνιμης και παραγωγικής γης, χωρίς να συγκινείται κανένας, το παιγνίδι για τον τόπο φαντάζει σίγουρα χαμένο…. Άπαντες αναγνωρίζουν την ανανεωσιμότητα του ελληνικού ποιοτικού αγροτικού προϊόντος και την αναπτυξιακή του διάσταση ώστε να συντηρεί και τον αστικό πληθυσμό και την ύπαιθρο να κρατά ζωντανή, αλλά δυστυχώς φαίνεται ότι όλα συνεχίζουν να μένουν σε επίπεδο ακαδημαϊκής κουβέντας και ενοχλητικής απραξίας με πολλά «πρέπει» και αμέτρητα «χρειάζεται»… Η απόρριψη του Κανονισμού για τους Σπόρους παραμένει ως μία ευχάριστη εξέλιξη στα ευρωπαϊκά δρώμενα και ζωντανό παράδειγμα «αφύπνισης» μέσα από την επιστημονική επιχειρηματολογία και την ενεργό δράση. Ο δρόμος θα είναι ακόμα πιο τραχύς και μακρύς μέχρι το τέλος. Η ανήσυχη επιστημονική παρουσία και σχετικές πρωτοβουλίες δήλωσαν παρόντες, πρωτοστάτησαν και έκαναν το αυτονόητο.